اخلاق و جامعه اسلامی
⬅️با کمی تفکر و اندیشیدن و مطالعه روی جامعهای که در آن زندگی می کنیم، باکمال تاسف در مییابیم که انواع صفات و رفتارهای پست و غیر انسانی روز به روز بیشتر و بیشتر می شود. صداقت، تواضع، وفای به عهد و پیمان، امانتداری، حسن ظن، عفو و بخشش و حفاظت از اموال یکدیگر روز به روز کمرنگ و کمرنگتر شده جایشان را به صفات مقابلشان یعنی دروغگویی، تکتبر، پیمان شکنی، خیانت، بدگمانی، انتقام جویی، حسادت سرقت و... داده اند.
آنچه در صدر اسلام بعنوان اخلاق مورد تاکید قرار میگرفت و پیامبر عظیم الشان اسلام – صلی الله علیه و سلم- دلیل و فلسفه بعثت خودشان را تکمیلِ مکارم آن اعلام فرمودند، از جامعه رخت بر بسته و طبق گفته مسلمانانی که در غرب و جامعه هومانیسم یا اومانیسم (Humanism, Umansiti) و انسان گرای آن زندگی میکنند یا به آنجا مسافرت می کنند، بین آنان بیشتر یافت میشود.
آنگونه که در کتابهای تاریخ می خوانیم، زمانی که مسلمانان، کشورهای غربی مثل اسپانیا، ایتالیا و فرانسه را فتح کردند، مردم این مناطق در رفتارهای قرون وسطایی به سر میبردند و نشانی از اخلاق و رفتارهای انسانی در آنجا نبود و یا بسیار اندک بود اما نمایندگان اسلام، صحابه بزرگوار و تربیت یافتگان محمد ـصلی الله علیه و سلم- با اخلاق و رفتار بسیار پسندیده و نمونه خود، باعث شدند که غربیها گروه گروه به دین مبین اسلام بگروند.
برای اثبات ادعایمان بهتر است به نوشتههای خود اروپاییها اشاره کنیم. «گوستاو لوبون فرانسوی» که در قرن نوزده میلادی میزیسته، در کتاب مشهور خودش «تاریخ تمدن اسلام وعرب»، آنجا که به اخلاق جامعه اسلامی میپردازد، مینویسد:
«تأدب و ملایمت و شیرین گفتاری خارج از حد، نهایت تحمل و بردباری درمقابل اشخاص یا امور و پیش آمدها، منتها درجه استقلال در هر یک از حالات دنیوی، نهایت اعتدال و میانه روی در ضروریات و احتیاجات شخصی. این هاست خصایص اهل مشرق! حوادث دنیا را با نهایت صبر و تحمل استقبال کردن، قناعت، فراغت و آرامی در طبیعتِ آنها ایجاد نموده بر عکس آرزوهای بی پایان و احتیاجات مصنوعی ما [غربی ها] تا این درجه در ما موجب غلیان فکری و اضطراب گردیده که ما را از این صفات، فرسنگها دور ساخته است.» (ص 468)
وی در جای دیگری در خصوص رفتار مسلمین با حیوانات می نویسد:
«اهل مشرق با سگ هم مثل سایر حیوانات، خوب رفتار میکنند. آن ها به هیچ جانوری آزار نمیرسانند و حال این که درشکهچی و گاریچیهای ما، کارشان مخصوصا همین اذیت و آزار رساندن به حیوانات است. در مشرق انجمن حمایت از حیوانات هیچ لازم نیست تشکیل شود و این قطعهء دنیا را واقعا بهشت حیوانات باید دانست. سگ و گربه و طیور را مراعات می کنند؛ خاصه در مساجد و معابد مرغان به کمال آزادی حرکت و پرواز نموده و بالای منارها و گلدستهها، آشیانه میگذارند..» (ص 473)
🌙در دین اسلام خیلی به اخلاقیات توجه شده. اعمال عبادی هم فلسه نهاییشان تزکیه نفس برای نهادینه شدن حسن خلق در انسان است.
بعنوان نمونه، علاوه بر آیات فراوانی که در این خصوص نازل شده و پیامبر اسلام (ص) را «علی خلق عظیم» معرفی و عبادالرحمان را متصف به صفاتی که پایه های اخلاق هستند، معرفی می نماید، احادیث فراوانی هست که به این موضوع اشاره دارند. از جمله:
نبی اکرم صلی الله علیه و سلم، فلسفه و دلیل بعثت خودشان را منحصر در تکیل مکارم و زیباییهای اخلاق می دانند: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»
فردی از رسول الله –صلی الله علیه و سلم- درخواست نمودند که دین رابرایشان تعریف کنند و توضیح دهند، ایشان فرمودند «حسن الخلق» (دین یعنی اخلاق نیکو».
نیز شاخص سنجش اعمال در روز قیامت را اخلاق حسنه اعلام کردند «أثقل ما یوضع فی المیزان، یوم القیامة حسن الخلق»
متخلقین به اخلاق حسنه را همنشین و نزدیک ترین افراد به خود در قیامت دانستند «ان أحبکم الی و اقربکم منی مجلسا یوم القیامة، احاسنکم اخلاقا»
در پاسخ به یک پرسشگر، اخلاق حسنه را، یکی از شروط نجات از جهنم فرمودند: «یار سول الله، فلانة تذکر من کثرة صلاتها و صیامها و صدقتها. ولکنها توذی جیرانها بلسانها؟ قال: لاخیر فیها، هی فی النار»
پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم با اینکه متصف به بالاترین اخلاق نیکو بودند، همواره دعا می کردند که خداوند به ایشان خلق حسنه عنایت فرماید: «اللهم اهدنی لِأحسن الاخلاق، فانه لایهدی لِأ حسنها الا انت، واصرف عنی سیئها، فانه لایصرف عنی سیئها الا انت»
🔆باید برای متخلق شدن به اخلاق نیکو تلاش کرد زیرا سیرت زیبا ، بر خلاف صورت زیبا، اکتسابی است و کسی از مادر با اخلاقی خاص به دنیا نمیآید. پس تمام تلاشمان را بخرج دهیم تا انسان هایی موثر و مثبت در این جهان فانی باشیم.